Statystyki za 2020 r. pokazują, że organy podatkowe z roku na rok przeprowadzają coraz mniej kontroli podatkowych. Jednocześnie efektywność ich działania wciąż wzrasta, co skutkuje wyższą kwotą ustalonych uszczupleń.
Spada liczba przeprowadzanych kontroli podatkowych
Ze statystyk udostępnionych przez Ministerstwo Finansów wynika, że w 2020 r. organy podatkowe postawiły na przeprowadzanie czynności sprawdzających, a kontrole podatkowe były przeprowadzane raczej w nielicznych przypadkach. Procedura ta ma na celu m.in. sprawdzenie terminowości składania deklaracji oraz wpłacania podatków, ale również stwierdzenie formalnej poprawności tych dokumentów, weryfikację poniesionych przez podatnika wydatków i uzyskanych przychodów. Jest to również mniej sformalizowany tryb niż kontrola podatkowa, który nie wymaga formalnego zawiadomienia podatnika.
Więcej na temat czynności sprawdzających można przeczytać w naszym artykule Czynności sprawdzające – uprawnienia organu podatkowego.
W poniższej tabeli zostały zamieszczone dane, z których wynika liczba przeprowadzonych czynności sprawdzających oraz kontroli podatkowych w poszczególnych latach 2019-2020 wraz z ujawnionymi podczas tych postępowań kwotami uszczupleń:
| 2019 | 2020 | |
| podjęte przez urząd skarbowy czynności sprawdzające | 2 572 047 | 2 634 479 |
| ustalone w toku czynności sprawdzających uszczuplenia podatkowe | ok. 3,6 mld zł | ok. 5,1 mld zł |
| liczba przeprowadzonych kontroli podatkowych | 20 374 | 15 304 |
Zdaniem Ministerstwa Finansów mniejsza liczba przeprowadzanych kontroli podatkowych jest efektem wdrożenia informatycznych narzędzi usprawniających typowanie podmiotów do kontroli i realizację działań kontrolnych. W konsekwencji, jeżeli już kontrola fiskusa pojawi się u podatnika, to jest ona najprawdopodobniej spowodowana wykryciem przez organ podatkowy nieprawidłowości w toku przeprowadzanych czynności sprawdzających (o których – jak wspomnieliśmy wyżej – podatnik nie musi być nawet zawiadomiony).
Wykorzystanie narzędzi elektronicznych w działaniach organów podatkowych
Jednym z narzędzi wykorzystywanych przez Ministerstwo Finansów jest System Teleinformatycznej Izby Rozliczeniowej (STIR), który służy do przetwarzania danych przekazywanych przez instytucje bankowe w celu analizy ryzyka wyłudzeń skarbowych. Z jego pomocą w 2020 r. zablokowano 96,15 mln zł na 1020 rachunkach bankowych należących do 196 podmiotów. W stosunku do roku poprzedniego suma zablokowanych środków pieniężnych jest o ponad 37% większa. Aby wykryć pranie pieniędzy lub finansowanie terroryzmu, urzędy posługują się również blokadami środków dokonywanymi przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF), który w 2020 roku zablokował środki o łącznej wysokości 259,8 mln zł.
Jak wynika z powyższego, dzięki nowym narzędziom organy podatkowe z roku na rok wykrywają coraz więcej nieprawidłowości. Ponadto przeważająca liczba przeprowadzonych czynności sprawdzających świadczy o tym, że bardziej inwazyjne środki (takie jak kontrola podatkowa) stosowane są przez organy podatkowe coraz rzadziej.
Aleksandra Hemmerling